In samenwerking met Hoger Onderwijs Voor Ouderen (HOVO) Amsterdam organiseert stichting Brein in Beeld vanaf 5 februari 2013 een acht delige cursus met als thema ‘Het Brein de baas’. Tijdens deze cursus gaan diverse sprekers in op uiteenlopende thema’s over de macht en onmacht van het brein, waaronder: vrije wil, fantoomledematen, bijna-doodervaringen, verslaving, geestelijke degeneratie en het emotioneel ontregelde brein.
Onze hersenen hebben zich extra dik ingepakt om de intrede van bacteriën en andere schadelijke invloeden tot een absoluut minimum te beperken. Voor een parasiet is het dan ook zeer moeilijk om de belangrijkste verdedigingslinie van ons brein, de bloed-hersen-barrière, te overbruggen. De noodzaak van zo’n sterke bescherming wordt helaas maar al te duidelijk als we kijken naar de zeldzame gevallen waarin het parasieten toch lukt om binnen te komen: Op dementie lijkende cognitieve problemen als gevolg van Syfilis en de ziekte van Lyme komen beide door bacteriële infecties in de hersenen. Daarnaast kunnen infecties van de hersenvliezen leiden tot levensgevaarlijke zwellingen en ontstekingen van de hersenen.
Op woensdag 6 december reisden negen hersenonderzoekers van stichting Brein in Beeld af naar Zwolle om hersenles te geven aan VWO4 leerlingen van het Greijdanus. Het programma bestond uit vijf workshops waarin de hersenen van verschillende kanten werden belicht. Door tijdens de workshops goed hun best te doen, maakten de teams kans op het winnen van een echte BiB Kids beker. Team één ging er met de prijs en een taart als beloning vandoor!
A short movie presented at the symposium ‘Public or Private’ organized bij the foundations Brein in Beeld, and ForumC. The discussion is held between neuroscientist and director of Brein in Beeld Jeroen Geurts, director of ForumC Cors Visser, and filosopher Herman Phillipse.
Het eerste wat me opvalt bij binnenkomst in het Tropentheater is de imposante marmeren ontvangsthal die me tegemoet straalt. Deze locatie sluit mooi aan bij de rest van het programma in Amsterdam dat rond de eregast van vanavond, de filosoof Daniel Dennett, is georganiseerd. De Amerikaan verbleef een week in Amsterdam, waar hem in het Paleis op de Dam de prestigieuze Preamium Erasmianumprijs werd uitgereikt door Prins Willem Alexander. Tevens verzorgde Dennett een publiekslezing in de Paradiso en hebben wij de eer hem deze avond te verwelkomen voor een debat waarin zijn ideeën centraal zullen staan. Terwijl de marmeren vloer om me heen zich langzaam vult met bezoekers, maakt de sereniteit van de ruimte plaats voor verwachtingsvolle geluiden als de deuren naar de zaal open gaan.
Ook in Japan ben ik soms toe aan ontspanning. In Nederland was ik dan gewend om eerst wat te drinken bij vrienden, waarna we ter plekke besloten of we de avond nog wat langer maakten. Vaak gingen we dan door in cafeetjes in de binnenstad of gingen we tot in de late uurtjes los op de dansvloer. Vervolgens werd er nog wat gegeten en keerden we huiswaarts met de fiets of de nachttrein. In Tokio is het uitgaan iets anders geregeld. Hier wordt ongeveer twee weken van te voren een lijst van deelnemers gemaakt om op een zekere avond in een gereserveerd restaurant te gaan eten. Japanners zijn denk ik niet zo flexibel en plannen al ver van tevoren. Als ik op een dag vraag of men dezelfde avond een biertje lust, wordt dat door vrijwel iedereen afgewezen. Bovendien gaat het gros niet door na middernacht. Dit is deels te wijten aan het openbaar vervoer dat na twaalf uur stopt met rijden en pas weer begint om vijf uur ’s ochtends. Niet iedereen wil hier op wachten en in deze grote stad ben je erg afhankelijk van het openbaar vervoer. Een andere reden dat men niet tot zonsopgang doorfeest is dat het ongezond gevonden wordt. Een slaapachterstand is immers slecht voor de werkprestaties, die men hier meestal als prioriteit stelt. Als Japanners rond etenstijd beginnen met uitgaan, hebben ze er bovendien om middernacht ook wel genoeg van. Ze vinden het gek dat in Nederland het uitgaansleven pas na middernacht haar hoogtepunt bereikt, en misschien is dat ook wel zo.
In deze blog zal ik nog wat dieper ingaan op mijn stage in Japan. Nadat ik een afspraak had gemaakt met de professor in Japan om een onderzoek uit te voeren, mocht ik mijn eigen onderzoeksvoorstel schrijven. Op een half A4’tje had ik vervolgens een stukje geschreven over hoe bepaalde cellen in het brein met behulp van exosomen (uitgescheiden blaasjes) de werking van neuronen zouden kunnen beïnvloeden. Ondanks de afwezigheid van details werd mijn plan toch goed ontvangen door mijn Japanse lab.
In mijn vorige column zette ik een kritische kanttekening bij het populariseren van hersenwetenschap. Er is geen ‘peer review’ in het publieke domein dus auteurs kunnen hun eigen overtuigingen verkopen als wetenschap. De spreekwoordelijke visboer van de hoek kan vervolgens het kaf niet meer van het koren scheiden en praat de auteur simpelweg na over zaken die er vaak echt toe doen (denk aan de vrije wil discussie). Na het verschijnen van de column kreeg ik een aantal wat zure reacties. Er ligt toch zeker ook verantwoordelijkheid bij de toehoorder? De visboer is toch niet achterlijk? Hij kan toch ook gewoon logisch nadenken en feit van opinie scheiden? Dit blijkt echter minder gemakkelijk dan we denken.
Op 16 november zal de Amerikaanse filosoof Daniel Dennett de stelling poneren dat scholen verplicht moeten worden alle religies mee te nemen in hun godsdienstonderwijs. Prof. Sophie van Bijsterveld, prof. James Kennedy, prof. Herman Philipse, Gert-Jan Segers en prof. Maureen Sie zullen met Dennett en elkaar hierover debatteren. Ronald Plasterk verzorgt een gesproken column en de avond staat onder leiding van prof. Paul Schnabel.
“Hoe zou je de visboer op de hoek uitleggen hoe het brein werkt?” werd mij laatst gevraagd. Interessante vraag. De impliciete vooronderstelling is natuurlijk dat de visboer (als voorbeeld van de geïnteresseerde, maar niet ingewijde leek) waarschijnlijk nogal wat moeite zal hebben met het verteren van complexe informatie over cognitieve stoornissen, veranderingen in functionele en structurele connectiviteit of neuronale disfunctie. Mijn ervaring is echter dat de visboer daar doorgaans helemaal geen moeite mee heeft: na twee zinnen legt hij aan míj uit hoe het zit!
