Nieuws

Brein in Beeld x NEMO: “Muziek als Medicijn” op 2 mei!

17 april 2024 Actueel, BiB Public, Geen categorie

Is muziek het recept voor een gezonder en langer leven? Ontdek op donderdag 2 mei de invloed van muziek op je hersenen in De Studio van NEMO, mede mogelijk gemaakt door Brein in Beeld!

 

Emy van der Valk Bouman

Emy van der Valk Bouman is arts-onderzoeker bij het Erasmus MC in Rotterdam. Zij was als arts-assistent verbaasd over de hoeveelheid patiënten die bang de operatiekamer binnenkomt en zonder afleiding de narcose in moet gaan. Nu is ze betrokken bij de onderzoeksgroep Muziek als Medicijn, die muziek als pijnstiller onderzoekt. Binnen ErasMusicLab onderzoekt Emy welke muziek het beste werkt voor welke patiënt. Ook stond ze afgelopen zomer op Lowlands om de invloed van verschillende muziekgenres op pijnbeleving te onderzoeken.

Wagner Vasconcelos

Wagner Vasconcelos is een drummer uit Sao Paulo (Brazilië), met een passie voor Braziliaanse ritmes, jazz en blues. Hij studeerde aan het Conservatorium van Amsterdam en speelde met verschillende bands en artiesten op jazzfestivals en in clubs. In Sao Paulo dirigeerde hij vier jaar lang de Braziliaanse Carnavalsband Saia de Chita. Als docent geeft hij percussieworkshops en werkt hij samen met Conservatorium van Amsterdam, Muziekschool Amsterdam en Raw Resonance.

Rebecca Schaefer

Rebecca Schaefer is universitair hoofddocent bij Gezondheids- en Klinische Neuropsychologie en leidt de ‘Music, Brain, Health & Technology’ groep. Rebecca doet onderzoek naar alles waar muziek, mensen, brein en technologie samenkomen. Ze doet bijvoorbeeld onderzoek naar de effecten van bewegen op muziek, muzikaal voorstellingsvermogen en de effecten van muziek op andere hersenfuncties, zoals cognitie en beloning. Haar onderzoek gaat vooral over interacties in muziek en de klinische toepassingen hiervan. Bijvoorbeeld hoe muziek de connecties in ons brein beïnvloedt en over hoe muziek kan helpen bij dementie.

Tickets & tijden

Donderdag 2 mei
Inloop: 19.00 uur
Aanvang: 20.00 uur

De lezing start om 20.00 uur en duurt ongeveer 1,5 uur. Voorafgaand kun je vanaf 19.00 uur de tentoonstelling Living Looonger bezoeken.

Een ticket voor deze activiteit is € 7,50 inclusief bezoek aan de tentoonstelling. Reserveer je tickets via de website van NEMO.

> Lees verder


Memory on Film: Eternal Sunshine of the Spotless Mind

9 februari 2024 Actueel, BiB Public

In februari staat ons geheugen centraal in de serie filmavonden ‘Memory on Film’! Elke maandag om 21:00 laten we in Filmtheater Kriterion in Amsterdam een geheugen-gerelateerde film zien, die wordt geïntroduceerd door een hersenwetenschapper!

Maandag: prof. Sabine Spijker, die een introductie geeft over het verwijderen van herinneringen in de context van de film ‘Eternal Sunshine of the Spotless Mind’.

De relatie tussen Joel (Jim Carrey) en zijn vriendin Clementine (Kate Winslet) is niet meer wat het geweest is. Wanneer Joel het na de zoveelste ruzie weer goed wil maken, herkent Clementine hem niet. Ze blijkt alle herinneringen aan Joel uit haar geheugen te hebben gewist met behulp van een mysterieus bedrijf. Wanneer Joel hier achter komt, besluit hij het bedrijf te benaderen en dezelfde behandeling te ondergaan. Maar wil hij Clementine eigenlijk wel vergeten?

Prof. Sabine Spijker, teamleider van het CNCR van de VU en ontvanger van de prestigieuze Vici beurs, neemt ons op 12 februari mee op een boeiende reis door het leren en geheugen tijdens haar introductie voor de film ‘Eternal Sunshine of the Spotless Mind’. Hoe worden onze herinneringen opgeslagen in onze hersenen, en is het misschien in de toekomst inderdaad mogelijk om vervelende herinneringen te laten verwijderen?

Kom je ook? Tickets via www.kriterion.nl!

> Lees verder


Memory on Film

9 februari 2024 Actueel, BiB Public

In februari staat ons geheugen centraal in de serie filmavonden ‘Memory on Film’! Elke maandag om 21:00 laten we in Filmtheater Kriterion in Amsterdam een geheugen-gerelateerde film zien, die wordt geïntroduceerd door een hersenwetenschapper! Tickets voor alle voorstellingen zijn verkrijgbaar via www.kriterion.nl.

> Lees verder


Baas in eigen Brein: prikkelende discussies over neurotechnologie

24 december 2022 Actueel, BiB Public

door: Kim Schravendijk, Esther Bührman

Op 8 november j.l. werd het symposium Baas in eigen Brein georganiseerd. We kijken terug op een zeer geslaagde avond. Met een uitverkochte zaal in Perdu, vol enthousiast publiek en met vier interessante sprekers was er genoeg denkstof om de hersenen te laten kraken. 

De avond werd afgetrapt met de volgende vraag aan het publiek: ‘Hoe sta je tegenover neurotechnologische ontwikkelingen?’ Meer dan de helft van het publiek gaf aan hier heel optimistisch over te zijn. Daarna werd het eerste onderwerp van de avond aangesneden: diepe hersenstimulatie (oftewel deep brain stimulation: DBS). Dr. Judy Luigjes, assistent professor en psycholoog in het Amsterdam UMC, vertelde dat mensen met psychiatrische aandoeningen zich vaak meer zichzelf voelen na DBS. Maar hoe verandert DBS iemands gedrag en persoonlijkheid? En wat doet DBS met de autonomie van patiënten? Verschillende reacties van patiënten na behandeling met DBS lieten zien hoe lastig dit te voorspellen is. Ook werd de afhankelijkheid van de patiënt aan de behandelaar bij DBS belicht. 

Prof. Léon de Bruin, professor Filosofie van de Neurowetenschappen aan het Amsterdam UMC, vroeg het publiek om na te denken over wat autonomie nu eigenlijk betekent. Ook werd het publiek uitgedaagd met de vraag of diepe hersenstimulatie meer effect heeft op autonomie dan andere, bestaande behandelmethodes in de psychiatrie, zoals medicatie of gedragstherapie. Het publiek was het er voorzichtig mee eens dat diepe hersenstimulatie een vergelijkbaar effect heeft op autonomie als bestaande behandelmethoden. Dit aangezien alle behandelingen gericht zijn op het veranderen van denkpatronen en daarmee wellicht ook onze hersenen kunnen veranderen. 

Als derde spreker vertelde Dr. mr. Sjors Ligthart, postdoctoraal onderzoeker aan de Universiteit van Utrecht en universitair docent strafrecht aan de Universiteit van Tilburg, over de (mogelijke) implicaties van neurotechnologie in het strafrecht.  Hij vertelde hoe de opkomst van beeldvormingstechnieken de vraag oproept of we beeldvormingstechnieken mogen inzetten als bewijs in het strafrecht. Een voorbeeld: met de opkomst van beeldvormingstechnieken is er steeds meer kennis beschikbaar over de hersenfuncties van specifieke hersengebieden. Als een hersenscan aantoont dat een verdachte van moord bijna geen activatie heeft in de hersengebieden die belangrijk zijn voor de ervaring van empathie, toont dit dan aan dat de verdachte minder verantwoordelijk gehouden kan worden voor zijn daad?

Daarnaast besprak hij of neurotechnologieën, zoals DBS, gebruikt mogen worden om veroordeelden te behandelen. Het publiek werd de stelling voorgelegd hoe ingrijpend hersenstimulatie is als behandelmethode ten opzichte van een gevangenisstraf of TBS. Op dit moment lijkt deze invasieve behandeling geen mogelijkheid vanwege het recht op lichamelijke integriteit. De vraag is hoe toepasbaar deze ‘integriteit’ is op DBS, aangezien DBS er vooral op gericht is om de mentale toestand te veranderen. Mentale integriteit zou dus een passender begrip zijn in de discussie omtrent DBS als behandeling in het strafrecht, maar dit begrip komt (helaas) nog niet in het strafrecht voor. Los van de fysiek invasieve plaatsing van de elektroden bij DBS, kan het bediscussieerd worden of DBS de mentale integriteit meer schaadt dan een lange gevangenisstraf of TBS. De ervaringen die opgedaan worden tijdens een gevangenisstraf en TBS hebben immers ook invloed op het brein. Deze en andere argumenten leverden een interactieve discussie op tussen het publiek en de sprekers, waarna vooral geconcludeerd kon worden dat dit een zeer complex vraagstuk is. 

De avond werd afgesloten door Dr. Dorothee Horstkötter, universitair docente aan de Universiteit Maastricht, die ons liet zien dat ethische kwesties rondom neurowetenschappelijke kennis dichterbij onszelf staan dan we denken. Een voorbeeld: wetende dat voldoende bewegen preventief werkt voor dementie, kunnen we mensen met een inactieve leefstijl dan verantwoordelijk houden voor het krijgen van dementie? Deze vraag konden we tijdens het symposium helaas niet meer bespreken, maar wellicht levert het een leuke conversatie bij u thuis aan de eettafel op. 

Het symposium werd afgesloten met dezelfde vraag als waarmee de avond begon: ‘Hoe optimistisch sta je tegenover neurotechnologische ontwikkelingen?’ Waar het publiek aan het begin van de avond overwegend positief was, bleek nu een aanzienlijk deel van het publiek enigszins voorzichtig ten aanzien van neurotechnologische ontwikkelingen. Veel mensen gaven aan dat ze twijfels hadden. De discussies op deze avond hebben duidelijk laten zien dat ontwikkelingen in de neurotechnologie complexe ethische vraagstukken oproepen waarop we het antwoord vaak (nog) niet goed weten. Misschien hoeft er ook niet één antwoord te zijn, zolang we de discussie maar blijven voeren. En dat is tijdens het symposium zeker gelukt!

> Lees verder



Eat Your Brain Out

28 oktober 2022 Actueel, BiB Public

 

Heb je je wel eens afgevraagd waarom je tóch weer voor dat zoete toetje kiest, terwijl je eigenlijk allang vol zit? Of vanwaar de meeste kinderen hun neus ophalen voor groenten boordevol gezonde voedingsstoffen? Waarom we nou houden van eten dat zo pittig is dat onze keel ervan brandt, of hoezo onze smaak zoveel bepaald wordt door de manier waarop eten gepresenteerd wordt op ons bord? Kom dan naar Eat Your Brain Out, een heerlijk én informatief diner georganiseerd door Studio/K en Stichting Brein in Beeld!

Op zondag 20 november neemt hoogleraar Voeding en Gezondheid Jaap Seidell ons mee in de wondere wereld van voeding en ons brein. Tussen de gangen van een bijpassend viergangendiner door zal prof. Seidell toelichting geven over hoe culturele en maatschappelijke gewoontes onze hersenfunctie, en daarmee ons eetgedrag, beïnvloeden. Koop snel je ticket via de website van Studio/K!

https://studio-k.nu/studiok-events/eat-your-brain-out/

Datum 20 november 2022

Tijd Inloop 18:30, aanvang 19:00

Locatie Studio/K

Adres Timorplein 62, 1094 CC Amsterdam

> Lees verder


Symposium: Baas in eigen Brein

11 oktober 2022 Actueel, BiB Public

 

Een symposium over neurotechnologische ontwikkelingen, autonomie en vrijheid

We leven in een tijd van ongeëvenaarde technische en wetenschappelijke vooruitgang binnen de hersenwetenschap. Naast een beter idee over de werking van het brein, schept deze toenemende kennis de mogelijkheid om op verschillende manieren in te grijpen in onze hersenfuncties. Op basis van inzichten uit de hersenwetenschap ontwikkelen we opvoedingsmethodes, medicatie, en baanbrekende neuro-technologieën. Met dit soort technieken kunnen ziektes behandeld worden en hersenfuncties van gezonde mensen geoptimaliseerd.

Maar wat zijn de effecten van deze – soms verregaande – ontwikkelingen binnen de hersenwetenschap? Geven ze ons meer vrijheid en autonomie om ons leven in te richten en te verbeteren, of kunnen ze onze vrijheden ook in gevaar brengen? In hoeverre blijven we baas in eigen brein? In dit avondprogramma belichten we vanuit verschillende hoeken het spanningsveld tussen de snel ontwikkelende neurowetenschap en onze autonomie. Zo zullen we kijken wat autonomie eigenlijk betekent, zal er worden gedebatteerd over de impact van neuro-technologische ontwikkelingen in het strafrecht, en hoe we als behandelaar, onderzoeker, maar ook als maatschappij omgaan met zulke vooruitgang. Kortom, deze avond zal iedereen die geïnteresseerd is in hersenwetenschap aan het denken zetten!

Sprekers: 

Prof. Léon de Bruin is professor Filosofie van de Neurowetenschappen aan de afdeling Anatomie en Neurowetenschappen van het Amsterdam UMC. Zijn onderzoeksgebieden zijn de filosofie van de psychologie, psychiatrie en de (cognitieve) neurowetenschappen. In dit symposium zal hij ingaan op filosofische concepten en ideeën die belangrijk zijn in de dialoog over autonomie, en hoe de ontwikkeling van neuro-technologieën het begrip van autonomie verandert.

Dr. Judy Luigjes is werkzaam op de psychiatrie afdeling van het Amsterdam UMC als Assistant Professor en psycholoog. Ze is gepromoveerd op het onderwerp Deep Brain Stimulation als behandeling voor obsessief-compulsieve stoornis en verslaving en doet momenteel o.a. onderzoek naar autonomie in de psychiatrie. Ze zal vanuit haar expertise kijken naar de vraag hoe behandeling met neuromodulatie invloed heeft op de autonomie van psychiatrische patiënten.

Dr. mr. Sjors Ligthart is postdoctoraal onderzoeker aan de Universiteit van Utrecht en als universitair docent strafrecht verbonden aan de Universiteit van Tilburg. Zijn onderzoek richt zich hoofdzakelijk op de inzet van neuro-technologie in de strafrechtspleging en de implicaties daarvan in het licht van mensenrechten. Hij zal ons meer vertellen over juridische en ethische kwesties rondom vrijheid, autonomie en persoonlijke integriteit bij het toepassen van neuro-interventies in het strafrecht.

Dr. Dorothee Horstkötter is universitair docente aan de Universiteit van Maastricht. Ze is gespecialiseerd in de impact van neurowetenschappen op de maatschappij. Tijdens dit symposium zal zij ingaan op de betekenis en wenselijkheid van de invloed van hersenwetenschap op ons dagelijks leven, met onderwerpen zoals de opvoeding van kinderen en hersengezondheid op hoge leeftijd.

Moderatie:

Prof. Hanneke Hulst is hoogleraar Neuropsychologie in Gezondheid en Ziekte aan de Universiteit Leiden. Haar eigen onderzoek focust zich voornamelijk op het begrijpen en behandelen van cognitieve problemen bij mensen met de hersenziekte multiple sclerose. Samen met Prof. Jeroen Geurts is ze oprichter van stichting Brein in Beeld.

Dr. Tommy Pattij is onderzoeker aan de afdeling Anatomie en Neurowetenschappen van het Amsterdam UMC en gespecialiseerd in psychofarmacologie en de neurobiologie van impulsiviteit en cognitieve controle.

Bestel je tickets hier: https://perdu.nl/nl/r/symposium-baas-in-eigen-brein/

Datum 8 november 2022, aanvang 20.00

Locatie Perdu

Adres Kloveniersburgwal 86, Amsterdam

> Lees verder


Artikel: Het brein als grote verbinder

25 augustus 2022 Actueel, Nieuwsbrief

Het brein als grote verbinder

Auteur: Wendelien Bergmans

Samen eten, verjaardagen vieren en samen sporten: sociale activiteiten spelen een belangrijke rol in ons leven en in ons brein. Als deze activiteiten worden ingeperkt, bijvoorbeeld tijdens quarantaine, dan wordt het verlangen daarnaar nog niet minder. Van nature hebben mensen de behoefte om sociaal contact te hebben. 

Die behoefte ontstaat niet zomaar. Waar komt die vandaan en is er een rol voor de hersenen? En wat is het effect van sociaal contact weer op ons lichaam en de hersenen zelf? Brein in Beeld legt het je graag uit, aan de hand van een drietal samenwerkende stofjes in ons brein.

Chemische communicatie

In onze hersenen worden chemische stofjes aangemaakt, die een communicatiemiddel zijn tussen hersencellen. Deze stofjes heten neurotransmitters. Een hersencel kan zo’n neurotransmitter uitscheiden, die zich vervolgens aan receptoren (ontvangers) van een andere hersencel bindt. Deze hersencel stuurt op zijn beurt dit signaal weer door naar de receptoren van de volgende hersencel. Hoe het signaal de ontvangende hersencel beïnvloedt, hangt af van het soort neurotransmitter. De ontvangende hersencel kan namelijk geremd of juist gestimuleerd worden. Een aantal neurotransmitters hebben een centrale rol in ons sociale mensenleven en het is misschien geen toeval dat deze ook een rol spelen bij ons gevoel van geluk.

Knuffelhormonen

Oxytocine, wordt ook wel een knuffelhormoon genoemd. Het is een neurotransmitter die een essentiële rol speelt in sociale relaties en verbinding. Het uitscheiden van oxytocine gebeurt bijvoorbeeld als iemand je aanraakt. Ook andere type interacties tussen mensen kunnen oxytocine verhogen, zolang het contact als positief wordt ervaren. Dit proces zorgt in de hersenen vervolgens tot een gevoel van vertrouwen en verbinding. Bij groepen mensen draagt oxytocine bij aan het groepsgevoel en de sociale samenhang binnen deze groep.

Geluksgevoel-gevers

Er is een neurotransmitter die een gevoel van blijheid geeft: serotonine. Dit stofje beïnvloedt, net als oxytocine, gevoelens van verbondenheid met andere mensen. In het bijzonder neemt serotonine in onze hersenen toe als we ons door onze omgeving gewaardeerd voelen, bijvoorbeeld bij een complimentje van een vriend of vriendin.

Nog zo´n geluksgevoel-gever is de neurotransmitter dopamine. Naast dat dopamine centraal staat in het beloningssysteem van onze hersenen, speelt deze ook een rol bij sociale interactie. Dopamine levels kunnen stijgen wanneer je iets voor een ander doet. Denk daarbij aan de boodschappen verzorgen voor je buurvrouw die slecht ter been is. Daarnaast kan je ook hogere levels dopamine in de hersenen krijgen, wanneer je je aangetrokken voelt tot een ander. Hoewel het aantal onderzoeken nog niet toereikend is, wordt gedacht dat dopamine een essentiële motivator is voor mensen om zich socialer te gedragen.

Stofjes-synergie

De drie genoemde neurotransmitters werken niet in isolatie, maar beïnvloeden elkaar. Een toename in oxytocine, bijvoorbeeld door een knuffel, kan op haar beurt zorgen voor een toename in serotonine en dopamine. Het is dus geen verrassing dat beperkingen in ons sociale leven ons flink kunnen beïnvloeden. Gelukkig zijn er genoeg opties om die neurotransmitters een boost te geven en dat gevoel van verbinding op te wekken. Met elkaar zingen, dansen, lachen en eten helpen om ons te verbinden. Een middel wat voor velen een uitkomst is, videobellen, draagt ook zeker zijn steentje bij. En vergeet ook elkaar vooral niet in de ogen te kijken, want ook dit stimuleert de neurotransmitters.

In de Brein in Beeld podcast ‘Over de kop’ kun je terugluisteren hoe sociale beperkingen tijdens een lockdown effect hebben (https://open.spotify.com/episode/4YlfzhsOvAgeI7sdERpTso?si=9b0128f407204091).

Referentie

  1. Johnson, Z. V., & Young, L. J. (2015). Neurobiological mechanisms of social attachment and pair bonding. Current opinion in behavioral sciences, 3, 38–44.
  2.   Ross, H. E., & Young, L. J. (2009). Oxytocin and the neural mechanisms regulating social cognition and affiliative behavior. Frontiers in neuroendocrinology, 30(4), 534–547.
  3.   Uvnäs-Moberg, K. (1998). Oxytocin may mediate the benefits of positive social interaction and emotions. Psychoneuroendocrinology, 23(8), 819-835.
  4.   Burkman, O. (2018, February 14). Meet ‘Dr love’, the scientist exploring what makes people good or evil. the Guardian. https://www.theguardian.com/science/2012/jul/15/interview-dr-love-paul-zak
  5. Skuse, D. H., & Gallagher, L. (2009). Dopaminergic-neuropeptide interactions in the social brain. Trends in Cognitive Sciences, 13(1), 27-35. 
  6. Insel, T. R., & Winslow, J. T. (1998). Serotonin and neuropeptides in affiliative behaviors. Biological Psychiatry, 44(3), 207-219.
  7. Chowdhury, M. R. (2019, April 9). The neuroscience of gratitude and how it affects anxiety & grief. PositivePsychology.com.
  8.     Atzil, S., Touroutoglou, A., Rudy, T., Salcedo, S., Feldman, R., Hooker, J. M., Dickerson, B. C., Catana, C., & Barrett, L. F. (2017). Dopamine in the medial amygdala network mediates human bonding. Proceedings of the National Academy of Sciences, 114(9), 2361-2366.
  9.   Santos-Longhurst, A. (n.d.). Is there really a “Love hormone”? Healthline. https://www.healthline.com/health/love-hormone#dopamine-and-serotonin
  10. Baskerville, T. A., & Douglas, A. J. (2010). Dopamine and oxytocin interactions underlying behaviors: Potential contributions to behavioral disorders. CNS Neuroscience & Therapeutics, 16(3), e92-e123.
  11. Ziegler, T. E., & Crockford, C. (2017). Neuroendocrine control in social relationships in non-human primates: Field based evidence. Hormones and Behavior, 91, 107-121.
  12. Kreutz, G. (2014). Does singing facilitate social bonding? Music and Medicine, 6(2), 51.
  13. McCluskey, M. (2020, April 10). Why a lack of human touch can be so difficult right now. Time. https://time.com/5817453/coronavirus-human-touch/
  14. Manninen, S., Tuominen, L., Dunbar, R. I., Karjalainen, T., Hirvonen, J., Arponen, E., Hari, R., Jääskeläinen, I. P., Sams, M., & Nummenmaa, L. (2017). Social Laughter triggers endogenous opioid release in humans. The Journal of Neuroscience, 37(25), 6125-6131.
  15. Dunbar, R. I. (2017). Breaking bread: The functions of social eating. Adaptive Human Behavior and Physiology, 3(3), 198-211.
  16. Kim, S., Fonagy, P., Koos, O., Dorsett, K., & Strathearn, L. (2014). Maternal oxytocin response predicts mother-to-infant gaze. Brain Research, 1580, 133-142.

> Lees verder


Artikel: ‘ADHD of gewoon druk?’

15 juli 2022 Actueel, Nieuwsbrief

ADHD of gewoon druk?

(Onterechte) diagnoses komen steeds vaker voor

Auteur: Liana Grobben

The do’s and don’ts van ADHD

Alle dagen heel druk; dat is waar de meeste mensen aan denken bij de afkorting ADHD, wat staat voor Attention Deficit Hyperactivity Disorder. Oftewel een aandachtsstoornis gecombineerd met hyperactiviteit, bestaande uit oa de symptomen: een verminderde focus, slaapproblemen, impulsief gedrag en een afwijkende controle van emoties. Het dagelijks leven van mensen met ADHD wordt hierdoor sterk belemmerd. Zo ervaren ze vaak problemen op school of op het werk, zijn eenvoudige huishoudelijke taken toch lastig en zijn ze motorisch niet alleen druk maar ook wat onhandig, bijvoorbeeld met veters strikken. Sociaal gezien, vinden niet door het stigma van de diagnose.

De diagnose ADHD kan worden gesteld door de huisarts, psycholoog of psychiater. Na het symptomen kan de huisarts zelf de diagnose ADHD stellen of doorsturen voor diagnostisch onderzoek. In dit proces is de diagnose afhankelijk van wat de cliënt vertelt, maar ook van de expertise van de deskundigen. Objectieve metingen om ADHD vast te stellen, zoals een hersenscan, is niet mogelijk. Daarom wordt er gewerkt met gestructureerde vragenlijsten en interviews over het gedrag. De afgelopen vijftien jaar steeg het aantal ADHD-diagnoses drastisch, vooral bij jongeren en kinderen, ook als ze milde symptomen hadden. Opvallend, kregen ook steeds meer meisjes het label. Het fenomeen waarbij diagnoses worden gesteld waar dat eigenlijk niet nodig is, heet overdiagnose.

Met de diagnose stijging nam ook de twijfel over de betrouwbaarheid daarvan toe. In lijn met de marktwerking in de zorg, ontpopten artikel Trouw, 2021) die soms diagnoses binnen één dag beloven. Om hier iets tegen te doen, zijn recentelijk de criteria voor het stellen van ADHD-diagnoses verscherpt. Dit ziet men overigens niet of nauwelijks terug in de cijfers wat betreft overdiagnose.

Apothekers
Er is nog geen remedie voor ADHD, maar er zijn wel therapieën en medicijnen. Die kunnen de chaos in het leven van iemand met ADHD in een wat rustiger vaarwater brengen. Het bekendste medicijn is het merk Ritalin, met het stimulerende stofje methylfenidaat. In het algemeen zorgt het voor een betere concentratie en een rustiger gevoel. Daarentegen zijn er ook vervelende bijwerkingen, zoals een verminderde eetlust, een somber gevoel, problemen met slapen, buik- en/of hoofdpijn en een verhoogde bloeddruk. Het aantal Ritalin-recepten voor kinderen tot achttien jaar is in de afgelopen tien jaar verviervoudigd (Gezondheidsraad, 2014). De beroepsvereniging voor jeugd- en kinderpsychiaters van de Nederlandse Vereniging van Psychiatrie (NVvP) maakte zich in 2014 al grote zorgen over het voorschrijven van Ritalin als een soort van ADHD werd voorgeschreven.

Naast de mogelijke lichamelijke bijwerkingen van ADHD-medicatie, kan een onterechte diagnose allerlei persoonlijke gevolgen gedragsstoornis kan zorgen voor problemen op sociaal, psychologisch en educatief vaak een rol; denken dat je een bepaalde stoornis hebt, kan ervoor zorgen dat je ook daadwerkelijk symptomen van die stoornis ontwikkelt. Die prophecy werkt ook andersom, voor de omgeving zo; een kind heeft het ADHD-label, dús kan het niet aan de ouders of aan school liggen. Het kind moet zich dus anders gedragen. Dit zou je ook kunnen stellen voor onze prestatiegerichte maatschappij, waarin veel van ons als individu wordt verwacht, maar waarin we vaak niet als uniek persoon worden behandeld.

Daarentegen moeten we ons aanpassen aan algemene voorwaarden en vaak ouderwetse systemen (artikel Trouw, 2021).
Iedereen moet zijn of haar bijdrage leveren aan de economie, waarbij goede cijfers, de hoogste opleiding en goede banen het best beloond worden. Is daar nog plaats voor mensen die wat drukker zijn, die zich wat minder goed kunnen concentreren en variatie in gedrag eigenlijk heel normaal is. Waarom worden dan die eigenschappen die voor diversiteit zorgen, bestempeld als afwijkend? Om vervolgens een heel behandelingstraject en medicatietraject in te gaan.

Kortom: als je ADHD puur vanuit de mens bekijkt, hoeft de maatschappij niet te veranderen.

Baby’s met ADHD

Opvallend in de ADHD-diagnostiek is de jonge leeftijd; uit onderzoek blijkt dat de kans op een diagnose groter is voor de jongste kinderen in de klas ten opzichte van oudere kinderen. Dit geeft de indruk dat jonge kinderen meer ADHD-gerelateerde klachten vertonen. De vraag rijst daardoor echter, onder kritische wetenschappers, of deze diagnoses wel terecht zijn? Immers zijn ook veel kenmerken van ADHD typerend voor het normale en spelende gedrag van een kind. Daarbij ontwikkelen de hersenen zich nog door totdat iemand vijfentwintig is. Dit betekent dat ADHD-achtige kenmerken kunnen stabiliseren, zonder interventies als medicijnen. Dit geldt eigenlijk ook voor de steeds vroeger startende wetenschappelijke worden gevolgd waar ze naar kijken en voor hoe lang.

Uit MRI-scans blijkt namelijk dat het babybrein continu ontwikkelt en ook qua qua volume erg snel groeit; de kleine hersenen verdubbelen zelfs de eerste drie maanden en de hersenactiviteit is bijna twee keer zo snel als die van ons. Daarbij is de omgeving waarin het kind opgroeit ook bepalend. De (ethische) vraag is dan ook of je als maatschappij moet consequenties van deze vroegdiagnostiek: onterechte diagnoses.

De vraag rijst of je niet beter kan diagnosticeren als iemand daadwerkelijk last krijgt van ADHD-kenmerken, in plaats van naar psychiatrische klachten bij kinderen te zoeken, die zelf nog niet kunnen aangeven of er echt iets is.

Gewoon ‘Druk en Dwars’

Kritische wetenschappers hebben het project Druk en Dwars (DD) opgezet. Initiatiefnemer is hoogleraar Orthopedagogiek aan de Rijksuniversiteit Groningen, Laura Batstra. DD zet zich in voor kindvriendelijke interventies onoplettend zijn. DD is van mening dat bij druk en dwars gedrag al snel wordt gesproken over ADHD, terwijl die kenmerken er ook kunnen zijn door de ontwikkelingsfase waarin het kind zit, opvoedingszaken, het schoolsysteem, etc. Het project kijkt dan ook verder dan puur naar het kind; het kijkt naar de mogelijke oorzaken van onrustig, impulsief en onoplettend gedrag. Vervolgens richt het zich op het het versterken van de opvoedomgeving van het kind. Dit mes snijdt aan twee kanten; het individuele kind kan opbloeien in een aangepaste leefomgeving en specifieke ADHD-hulp blijft beschikbaar voor kinderen die dat ook echt nodig hebben. Binnen ditzelfde project wordt er ook voorlichting gegeven over mogelijkheden voor vernieuwing in de diagnosestelling. Ze hebben een vijfstappenplan ontworpen, zogenoemde Stepped Diagnosis, waarin zorgvuldig vijf stappen worden doorlopen, zónder DSM-diagnose, namelijk: voorlichting, ouderondersteuning en leerkrachtondersteuning, om het kind én zijn of haar omgeving te ondersteunen. Pas als deze stappen onvoldoende uitwerking hebben, wordt er doorverwezen voor psychiatrische diagnostiek. Hierdoor wordt de kans op onterechte ADHD-diagnose tegengegaan.

> Lees verder


Brein op Beeld: Paprika

12 mei 2022 Actueel, BiB Public

In de filmreeks ‘Brein op Beeld’ nemen Kriterion en stichting Brein in Beeld je mee in de wondere wereld van de hersenen, weergegeven in film. In elke editie van het maandelijkse evenement, dat drie keer plaats zal vinden, wordt een film vertoond rond een hersen-gerelateerd thema dat interessant en relevant is voor zowel de wetenschap als voor iedere geïnteresseerde leek. Elke film wordt ingeleid door een neurowetenschapper die kort zal vertellen over diens onderzoek en vragen zal beantwoorden van het publiek.

Kriterion is een filmtheater en café dat sinds de oprichting in 1945 gerund wordt door uitsluitend studenten. De vereniging opereert zonder subsidies en winstoogmerk, en streeft ernaar haar medewerkers in financieel opzicht te steunen tijdens hun studie. Kriterion biedt studenten de mogelijkheid om ervaring op te doen in een breed scala aan functies, variërend van barmedewerker en bestuurslid tot programmeur en vormgever. Daarnaast beoogt de vereniging de bezoeker een breed en verdiepend programma te bieden, zowel in de bioscoop als in het café. Kijk voor meer informatie op www.kriterion.nl.


Voor de tweede editie van Brein op Beeld screenen we ‘Paprika’. Lees verder voor een kijkje in deze fantastisch, goed ontvangen film.

De wereld van de dromen kan een ongelooflijk venster op de psyche zijn, dat iemands diepste verlangens, aspiraties en onderdrukte herinneringen laat zien. Een hoopvol technologisch lab heeft de “DC Mini” ontwikkeld, een apparaatje dat in de dromen van anderen kan kijken. Atsuko Chiba en Kosaku Tokita hebben onvermoeibaar gewerkt aan de ontwikkeling van deze technologie, in de hoop deze te kunnen gebruiken om de geest van patiënten diepgaand te onderzoeken en hen te helpen genezen van hun psychische stoornissen.

Toegang hebben tot de diepste uithoeken van iemands geest gaat echter gepaard met een enorme verantwoordelijkheid. In de verkeerde handen kan de DC Mini gebruikt worden als een vorm van psychologisch terrorisme en mentale instortingen veroorzaken in de geest van de doelwitten. Wanneer deze technologie wordt gestolen en mensen in hun omgeving zich vreemd gaan gedragen, weten Atsuko en Kosaku dat ze een serieus probleem hebben. Ze roepen de hulp in van officier Konakawa, die deze experimentele therapie heeft gekregen, en gaan zowel in de echte wereld als in de droomwereld op zoek naar hun mentale terrorist.


Fictie daargelaten, in hoeverre is het beïnvloeden van dromen en slaap eigenlijk écht mogelijk met de huidige wetenschappelijke kennis? Voor een antwoord op deze vraag kunnen we goed terecht bij slaaponderzoeker dr. Lucia Talamini. Dr. Talamini is hoofdonderzoeker bij het Sleep and Memory Lab van de Universiteit van Amsterdam en doet daar onderzoek op het raakvlak van slaap, geheugen, en emoties. Daarnaast doet het lab onderzoek met een closed-loop neurostimulation systeem waarmee in real-time verschillende aspecten van de slaap beïnvloed kunnen worden. Met deze techniek, ontwikkeld onder leiding van dr. Talamini, kunnen onderzoekers in het lab (en wellicht in de toekomst ook buiten het lab) sleutelen aan onze slaapdiepte of geheugen.

> Lees verder