Radio Een Vandaag 11 juni 2014
11 juni 2014 Actueel, BiB Public
Een samenvatting van de onderwerpen die Jeroen Geurts besprak bij Radio 1 Vandaag op 11 juni 2014: spinozapremies, onderzoek naar autisme en de grote inslag hypothese.
Beluister hier de uitzending terug
Spinozapremies toegekend
De NWO-Spinozapremie is de hoogste onderscheiding in de Nederlandse wetenschap (ook wel de Nederlandse Nobelprijs genoemd). NWO kent de NWO-Spinozapremies sinds 1995 jaarlijks toe aan drie of vier in Nederland werkzame onderzoekers die naar internationale maatstaven tot de absolute top van de wetenschap behoren. De laureaten krijgen elk 2,5 miljoen euro te besteden aan wetenschappelijk onderzoek. Dit jaar is de NWO-Spinozapremie toegekend aan prof. dr. Dirk Bouwmeester, hoogleraar Natuurkunde aan de Universiteit Leiden en hij bekleedt daarnaast een hoogleraarspositie aan de University of Santa Barbara in Californië, prof. dr. Corinne Hofman, hoogleraar Archeologie van het Caribisch gebied aan de Universiteit Leiden, Prof. dr. Mark van Loosdrecht, hoogleraar Milieubiotechnologie en Waterzuivering aan de Technische Universiteit Delft, en prof. dr. Theunis Piersma, hoogleraar Trekvogelecologie aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Bron
Vorderingen in het onderzoek naar autisme
Dit weekend stond een uitgebreid artikel in NRC over onderzoek naar autisme en wat het ons tot nu toe heeft opgeleverd. Autisme wordt in de volksmond vaak losjes gebruikt om een van de stoornissen van de ‘Autisme spectrum stoornissen’ (ASD) te duiden. ASD beschrijven een groep ontwikkelingsstoornissen, waaronder het Asperger syndroom en de ‘klassieke’ Autistische stoornis. Deze laatste wordt gekenmerkt door beperkingen in de sociale interactie en communicatie, zich herhalende patronen in het gedrag en in veel gevallen ook een verstandelijke beperking. De aandoening komt vier keer zo vaak voor bij mannen als bij vrouwen. De oorzaak van autisme is echter nog onbekend en daarom het onderwerp van een groeiend aantal studies. Het artikel ‘Hoe word je autist’ in NRC beschreef afgelopen weekend enkele theorieën rondom het ontstaan van autisme die momenteel uit onderzoek naar voren komen. Zo lijkt genetica zeker een rol te spelen, maar niet exclusief verantwoordelijk voor de ontwikkeling van autisme. Daarnaast zijn er mogelijk omstandigheden tijdens de conceptie die het risico op een kind met autisme kunnen vergroten, zoals de leeftijd van de ouders en medicatie tijdens de zwangerschap. Een verhoogd risico op de ontwikkeling van autisme wordt ook in verband gebracht met luchtvervuiling en pesticiden. Afgelopen week was hier nog een studie over in het nieuws. Uit deze studie bleek dat de blootstelling aan ultrafijn stof in de eerste twee weken na de geboorte de ontwikkeling va het zenuwstelsel aanzienlijk beïnvloedde. De studie, gepubliceerd in Environmental Health Perspectives, liet zien dat regelmatige blootstelling aan ultrafijn stof invloed heeft op de grote van de hersenkamers (bij mannetjes), de aanwezigheid van ontstekingsmarkers in het brein en neurotransmissie. Een interessant gegeven is dat de mannetjes muizen meer nadelige invloeden ondervonden dan de vrouwtjes muizen.
Bronnen
Nederlandse Vereniging voor Autisme
NRC.nl: Hoe wordt je autist?
Environmental health perspectives: Early postnatal exposure to ultrafine particulate matter air pollution: persistent ventriculomegaly neurochemical disruption, and glial activation preferentially in male mice
NeuroscienceNews.com: New Evidence Links Air Pollution to Autism and Schizophrenia
Nieuw bewijs voor Grote inslaghypothese
De Grote inslaghypothese (of Giant impact hypothesis in het Engels) stelt dat de maan 4,5 miljard jaar geleden is ontstaan na de botsing van de aarde met een andere planeet. Aan de hand van modellen wordt geschat dat deze planeet ongeveer de grootte had van Mars. Deze planeet wordt ‘Theia’ genoemd. Dezelfde modellen voorspellen daarmee ook dat de maan deels uit Theia bestaat en deels uit materiaal van de aarde zoals deze 4.5 miljard jaar geleden was (proto-aarde). Omdat uit andere studies bekend is dat er veel isotopische heterogeniteit was in ons vroege zonnestelsel, gaan de modellen er ook vanuit dat de aarde en Theia verschilden in hun isotopische samenstelling. Vandaar dat verwacht kan worden dat de maan isotopisch zal verschillen van de aarde. Tot nu toe konden studies deze verschillen niet detecteren, en lijken de twee erg overeen te komen. Een nieuwe studie die onlangs werd gepubliceerd in het blad Science heeft met een nieuwe en verbeterde analyse nu wel deze verschillen weten aan te tonen. De onderzoekers vonden dat de verhouding tussen bepaalde zuurstof-isotopen in vulkanisch gesteente van de maan anders was, namelijk 12 +/- 3 ppm hoger, dan in gesteente verzameld uit de mantel van de aarde. Dit ondersteunt dus de grote inslaghypothese en kan mogelijk meer inzicht verschaffen in de samenstelling van Theia en de proto-aarde. Aan de hand van verdere analyses speculeerden de onderzoekers dat de planeet Theia vergelijkbaar kan zijn geweest met zogeheten ‘enstatiet-chondrieten’, een bepaald type meteoriet. Verdere studies zullen nodig zijn om verschillen in andere isotopen te onderzoeken en gesteente van meerdere plekken op de maan te bestuderen.
Bronnen
Science: Identification of the giant impactor Theia in lunar rocks
Scientias.nl: Sporen van Theia ontdekt op de maan