Artikel: Het brein als grote verbinder

25 augustus 2022 Actueel, Nieuwsbrief

Het brein als grote verbinder

Auteur: Wendelien Bergmans

Samen eten, verjaardagen vieren en samen sporten: sociale activiteiten spelen een belangrijke rol in ons leven en in ons brein. Als deze activiteiten worden ingeperkt, bijvoorbeeld tijdens quarantaine, dan wordt het verlangen daarnaar nog niet minder. Van nature hebben mensen de behoefte om sociaal contact te hebben. 

Die behoefte ontstaat niet zomaar. Waar komt die vandaan en is er een rol voor de hersenen? En wat is het effect van sociaal contact weer op ons lichaam en de hersenen zelf? Brein in Beeld legt het je graag uit, aan de hand van een drietal samenwerkende stofjes in ons brein.

Chemische communicatie

In onze hersenen worden chemische stofjes aangemaakt, die een communicatiemiddel zijn tussen hersencellen. Deze stofjes heten neurotransmitters. Een hersencel kan zo’n neurotransmitter uitscheiden, die zich vervolgens aan receptoren (ontvangers) van een andere hersencel bindt. Deze hersencel stuurt op zijn beurt dit signaal weer door naar de receptoren van de volgende hersencel. Hoe het signaal de ontvangende hersencel beïnvloedt, hangt af van het soort neurotransmitter. De ontvangende hersencel kan namelijk geremd of juist gestimuleerd worden. Een aantal neurotransmitters hebben een centrale rol in ons sociale mensenleven en het is misschien geen toeval dat deze ook een rol spelen bij ons gevoel van geluk.

Knuffelhormonen

Oxytocine, wordt ook wel een knuffelhormoon genoemd. Het is een neurotransmitter die een essentiële rol speelt in sociale relaties en verbinding. Het uitscheiden van oxytocine gebeurt bijvoorbeeld als iemand je aanraakt. Ook andere type interacties tussen mensen kunnen oxytocine verhogen, zolang het contact als positief wordt ervaren. Dit proces zorgt in de hersenen vervolgens tot een gevoel van vertrouwen en verbinding. Bij groepen mensen draagt oxytocine bij aan het groepsgevoel en de sociale samenhang binnen deze groep.

Geluksgevoel-gevers

Er is een neurotransmitter die een gevoel van blijheid geeft: serotonine. Dit stofje beïnvloedt, net als oxytocine, gevoelens van verbondenheid met andere mensen. In het bijzonder neemt serotonine in onze hersenen toe als we ons door onze omgeving gewaardeerd voelen, bijvoorbeeld bij een complimentje van een vriend of vriendin.

Nog zo´n geluksgevoel-gever is de neurotransmitter dopamine. Naast dat dopamine centraal staat in het beloningssysteem van onze hersenen, speelt deze ook een rol bij sociale interactie. Dopamine levels kunnen stijgen wanneer je iets voor een ander doet. Denk daarbij aan de boodschappen verzorgen voor je buurvrouw die slecht ter been is. Daarnaast kan je ook hogere levels dopamine in de hersenen krijgen, wanneer je je aangetrokken voelt tot een ander. Hoewel het aantal onderzoeken nog niet toereikend is, wordt gedacht dat dopamine een essentiële motivator is voor mensen om zich socialer te gedragen.

Stofjes-synergie

De drie genoemde neurotransmitters werken niet in isolatie, maar beïnvloeden elkaar. Een toename in oxytocine, bijvoorbeeld door een knuffel, kan op haar beurt zorgen voor een toename in serotonine en dopamine. Het is dus geen verrassing dat beperkingen in ons sociale leven ons flink kunnen beïnvloeden. Gelukkig zijn er genoeg opties om die neurotransmitters een boost te geven en dat gevoel van verbinding op te wekken. Met elkaar zingen, dansen, lachen en eten helpen om ons te verbinden. Een middel wat voor velen een uitkomst is, videobellen, draagt ook zeker zijn steentje bij. En vergeet ook elkaar vooral niet in de ogen te kijken, want ook dit stimuleert de neurotransmitters.

In de Brein in Beeld podcast ‘Over de kop’ kun je terugluisteren hoe sociale beperkingen tijdens een lockdown effect hebben (https://open.spotify.com/episode/4YlfzhsOvAgeI7sdERpTso?si=9b0128f407204091).

Referentie

1. Johnson, Z. V., & Young, L. J. (2015). Neurobiological mechanisms of social attachment and pair bonding. Current opinion in behavioral sciences, 3, 38–44.
2.   Ross, H. E., & Young, L. J. (2009). Oxytocin and the neural mechanisms regulating social cognition and affiliative behavior. Frontiers in neuroendocrinology, 30(4), 534–547.
3.   Uvnäs-Moberg, K. (1998). Oxytocin may mediate the benefits of positive social interaction and emotions. Psychoneuroendocrinology, 23(8), 819-835.
4.   Burkman, O. (2018, February 14). Meet ‘Dr love’, the scientist exploring what makes people good or evil. the Guardian. https://www.theguardian.com/science/2012/jul/15/interview-dr-love-paul-zak
5. Skuse, D. H., & Gallagher, L. (2009). Dopaminergic-neuropeptide interactions in the social brain. Trends in Cognitive Sciences, 13(1), 27-35. 
6. Insel, T. R., & Winslow, J. T. (1998). Serotonin and neuropeptides in affiliative behaviors. Biological Psychiatry, 44(3), 207-219.
7. Chowdhury, M. R. (2019, April 9). The neuroscience of gratitude and how it affects anxiety & grief. PositivePsychology.com.
8.     Atzil, S., Touroutoglou, A., Rudy, T., Salcedo, S., Feldman, R., Hooker, J. M., Dickerson, B. C., Catana, C., & Barrett, L. F. (2017). Dopamine in the medial amygdala network mediates human bonding. Proceedings of the National Academy of Sciences, 114(9), 2361-2366.
9.   Santos-Longhurst, A. (n.d.). Is there really a “Love hormone”? Healthline. https://www.healthline.com/health/love-hormone#dopamine-and-serotonin
10. Baskerville, T. A., & Douglas, A. J. (2010). Dopamine and oxytocin interactions underlying behaviors: Potential contributions to behavioral disorders. CNS Neuroscience & Therapeutics, 16(3), e92-e123.
11. Ziegler, T. E., & Crockford, C. (2017). Neuroendocrine control in social relationships in non-human primates: Field based evidence. Hormones and Behavior, 91, 107-121.
12. Kreutz, G. (2014). Does singing facilitate social bonding? Music and Medicine, 6(2), 51.
13. McCluskey, M. (2020, April 10). Why a lack of human touch can be so difficult right now. Time. https://time.com/5817453/coronavirus-human-touch/
14. Manninen, S., Tuominen, L., Dunbar, R. I., Karjalainen, T., Hirvonen, J., Arponen, E., Hari, R., Jääskeläinen, I. P., Sams, M., & Nummenmaa, L. (2017). Social Laughter triggers endogenous opioid release in humans. The Journal of Neuroscience, 37(25), 6125-6131.
15. Dunbar, R. I. (2017). Breaking bread: The functions of social eating. Adaptive Human Behavior and Physiology, 3(3), 198-211.
16. Kim, S., Fonagy, P., Koos, O., Dorsett, K., & Strathearn, L. (2014). Maternal oxytocin response predicts mother-to-infant gaze. Brain Research, 1580, 133-142.