Slaap inhalen voor een fit brein; is het een sprookje of kan het echt?

16 maart 2020 Actueel

Deze week (16 t/m 22 maart) is Brain Awareness Week. Er vinden deze week echter vanwege COVID-19 geen evenementen plaats. Wij verrassen u daarom graag deze week elke dag met een nieuw artikel over het thema ‘mythes over het brein‘. Vandaag deel 1: Slaap inhalen voor een fit brein; is het een sprookje of kan het echt?

Door: Maura Fraikin

Ken je dat? Dat je na een slechte nacht denkt dat je de volgende avond wat extra uurtjes moet slapen om je weer fit te voelen? Bijslapen lijkt misschien een goede manier om eerder slaaptekort te compenseren, maar kan dat eigenlijk wel? En is het goed voor je?

Goed slapen helpt bij herstel en maakt je hersenen schoon
Al vanaf het moment dat je hoofd het kussen raakt, kom je in een slaapcyclus, tenminste als je slaperig genoeg bent. Ieder mens doorloopt drie tot vijf slaapcycli. Iedere slaapcyclus duurt ongeveer honderd minuten en bestaat uit vier fasen. De eerste twee fasen zijn lichte slaapfasen; je bevindt je een beetje tussen ‘doezel en ‘dut’. Daarna kom je in een veel diepere slaap. Die fase is essentieel voor het lichaam, omdat slaap er dan voor zorgt dat het lichaam echt tot rust komt en zich alvast klaar maakt voor een nieuwe dag. Voor het zo ver is, komt de REM-slaap waarin we dromen. REM staat voor Rapid Eye Movement, omdat je ogen dan veel bewegen. Het uitgekiende slaap-proces zorgt niet alleen voor lichamelijk herstel, maar bevordert ook het geheugen; je onthoudt daardoor beter wat je overdag gezien en gehoord hebt. Bovenal zijn de nachtelijke uren een perfect moment voor de hersenen om onbruikbare stoffen te lozen. Tijdens de slaap krimpen hersencellen tijdelijk, wat ervoor zorgt dat het hersenvocht meer ruimte heeft om afvalproducten weg te spoelen. 

Stem je wekker af op je biologische klok
Het slaappatroon van mannen is anders dan dat van vrouwen. Onderzoekers hebben ontdekt dat vrouwen meer symptomen van slapeloosheid hebben dan mannen. Zo hebben zij vaker moeite om in slaap te komen en ze worden ‘s nachts vaker wakker. Dit komt doordat vrouwen meer wisseling in de hormoonspiegels hebben, maar ook door factoren van buitenaf. Vrouwen hebben bijvoorbeeld een instinctieve waakzaamheid over kinderen, waardoor ze vaker minder diep slapen als er kinderen in de buurt zijn. De hypothalamus, een soort regelcentrum in de hersenen, speelt een cruciale rol bij slaap. Dit gebied geeft met behulp van o.a. hormonen aan wanneer we bijvoorbeeld moeten slapen of eten. Hierdoor hebben we een 24-uurs ritme, oftewel een ‘biologische klok’. Dit is een intern systeem dat onze hormoonlevels reguleert om ‘s nachts slaap op te wekken en te zorgen voor alertheid gedurende de dag. Blootstelling aan licht in de ochtend lijkt een belangrijke trigger om de interne klok voor de komende vierentwintig uur te programmeren. De biologische klok is zo scherp afgesteld dat je deze verstoort wanneer je langer slaapt. Als je elke dag op een ander tijdstip opstaat, moet je lichaam namelijk steeds opnieuw het dagritme bepalen. De kans is groot dat je door deze verstoring de nacht erna niet zo goed in slaap komt. Dit kan ervoor zorgen dat je uiteindelijk in een vicieuze cirkel terechtkomt waarin je alleen maar minder slaapt. Op de de lange termijn zorgt slaap inhalen dus juist voor slaapproblemen. Bovendien haalt je lichaam een slaaptekort niet in door langer te slapen, maar door dieper te slapen. Door in de ochtend langer te blijven liggen, los je een slaaptekort niet op, want de periodes van diepe slaap zijn in de ochtend korter. De fases van diepe slaap bevinden zich juist aan het begin van een slaapcyclus.

De gevaren van extra slaap
Een langdurige verstoring van het slaappatroon kan tot allerlei problemen leiden, zoals concentratieproblemen, energieverlies of stemmingsklachten. Daarnaast hebben onderzoekers ontdekt dat processen die belangrijk zijn voor de stofwisseling, metabolische processen, verstoord kunnen raken door een onregelmatig slaappatroon. Denk hierbij aan een hoog cholesterolgehalte, een hoge bloeddruk, etc. Dit brengt weer andere risico’s met zich mee, zoals een groter risico op een hartinfarct. Metabolische processen zijn dus ook gevoelig voor slaap, omdat ze ook een bepaald ritme hebben en op een andere manier functioneren tijdens slaap dan tijdens het wakker zijn.

Slaap inhalen is een sprookje
Kortom, slaap inhalen om een korte nacht te compenseren is zinloos. Aanhouden van een vast ritme is essentieel voor het bereiken van een diepe slaap. Hiermee bereik je een goede slaapkwaliteit, die je met slaapkwantiteit (langer slapen) niet bereikt. Probeer dus elke dag rond dezelfde tijd naar bed te gaan en nog belangrijker: probeer rond dezelfde tijd weer op te staan. Dus ook na dat leuke, late feestje gewoon op tijd weer uit de veren. 

Bronnen
[1] der Klaauw, V. W. (2018, 21 juni). Slaapproblemen: deze 4 misverstanden vergroten de ellende. Geraadpleegd van https://slaapwijzer.net/slaapproblemen-misverstanden/ [2] Hersenstichting. (z.d.). Hersenen en slaap. Geraadpleegd van https://www.hersenstichting.nl/webwinkel/producten/folder-hersenen-en-slaap/ [3] Schuitemaker, A. (2019, 29 augustus). De verschillen in slaapgedrag tussen mannen en vrouwen. Geraadpleegd van https://www.inslaap.nl/begrijpend-slapen/slaapgedrag-man-vrouw/ [4] Slaap haal je in door nadien langer te slapen. (2019, 8 augustus). Geraadpleegd van https://www.demaakbaremens.org/themas/slapen/11-mythes-over-slaap/slaap-inhalen/ [5] Smith, J. (2019, 2 juli). Waarom “slaap inhalen” niet goed voor je is. Geraadpleegd van https://www.runnersworld.com/nl/gezondheid/a28260092/slaap-patroon-invloed-op-gezondheid/ [6] Women’s Health. (2019, 17 januari). Goeie vraag: kun je slaap inhalen? Geraadpleegd van https://www.womenshealthmag.com/nl/rust/slapen/a24158424/kun-je-slaap-inhalen/

Over de auteur:

Maura Fraikin zit in haar derde jaar van de bachelor Psychobiologie aan de Universiteit van Amsterdam. In deze studie wordt de werking van het brein op alle niveaus bestudeerd; van molecuul tot aan menselijke geest. Biologische processen worden gebruikt om normaal gedrag te verklaren en afwijkingen te herkennen.

Maura is met name geïnteresseerd in de neurobiologische mechanismen die ten grondslag liggen aan psychiatrische aandoeningen, neurofarmacologie en de relatie tussen de darmen en het brein. Ze loopt nu stage op het AMC waar ze onderzoek doet naar de neurobiologie van metacognitieve afwijkingen bij obsessive compulsive disorder (OCD) en gaat volgend jaar starten met een onderzoeksmaster.