‘Proberen is leren’ – Interview met dr. Nienke van Atteveldt
8 maart 2018 Actueel, BiB Public
Iets meer dan een week voor de Brein in Bloei avond tijdens de Brain Awarenss Week in NEMO, spreek ik met een van de hoofdsprekers van de avond: Nienke van Atteveldt (cognitief neurowetenschapper bij de Vrije Universiteit Amsterdam). Ik heb het met haar over haar fascinatie voor de (ontwikkelende) hersenen, haar onderzoek naar mindset en feedback, en de invloed van haar werk op de opvoeding van haar eigen kinderen.
Door: Hanneke Hulst, neurowetenschapper
Waar komt jouw fascinatie voor het ‘brein in bloei’ vandaan?
Het is ooit begonnen met een algemene fascinatie voor de hersenen. Tijdens mijn studie werd mijn aandacht vooral getrokken door de psychiatrie. Dit werd gevolgd door een promotieonderzoek bij gezonde volwassenen waarbij ik bestudeerde hoe geschreven en gesproken taal aan elkaar gekoppeld worden in de hersenen. Dit was een studie ter voorbereiding van werk dat we daarna bij kinderen met dyslexie hebben gedaan, een leerstoornis. Maar de echte fascinatie voor het ontwikkelende brein ontstond toen ik zelf kinderen kreeg. Door de kids te observeren (ondertussen 8 en bijna 6 jaar oud) realiseerde ik me hoe hard die kleine breintjes aan het werk waren. Daarover kan ik me enorm verwonderen, hoe snel ze nieuwe dingen leren!
Je vertelde mij dat je metingen doet op drie middelbare scholen (brugklas). Waar hou je je op dit moment mee bezig in je onderzoek?
Mijn huidige onderzoek focust zich vooral op welke overtuigingen leerlingen hebben over het eigen leervermogen. Over de invloed van mindset op leerprestaties en motivatie. Grofweg kunnen we bij kinderen twee verschillende mindsets onderscheiden: de vaste mindset (‘ik kan het toch niet’, dat is een vast gegeven) en de groei-mindset (‘ik kan het nog niet’, dynamisch proces). Deze mindsets kunnen van invloed zijn op hoe leuk kinderen het vinden om te leren, hoe weerbaar zij zijn, of zij geneigd zijn om door te gaan of op te geven en hoe ze inschatten dat ze kunnen verbeteren. Deze informatie over mindset combineren wij met resultaten van functionele MRI (hersenscans waarbij de hersenactiviteit van kinderen wordt onderzocht terwijl zij een taak uitvoeren). Zo kijk ik bijvoorbeeld naar hoe de hersenen omgaan met het maken van fouten. De verwachting is dat leerlingen met een vaste mindset veel meer focussen op het antwoord: is het goed of fout? Terwijl leerlingen met een groei-mindset zich juist meer richten op wat het juiste antwoord is. Concreet betekent dit dat leerlingen op school vragenlijsten invullen over allerlei aspecten van leren en mindset. Daarnaast onderzoeken wij hen in de MRI scanner. Dit doe ik op twee momenten, nu (1e jaar brugklas) en over drie jaar. Zodat ik niet alleen kan zien hoe de hersenen reageren op het maken van fouten en hoe dit samenhangt met mindset, maar ook om te achterhalen hoe veranderlijk dit proces is.
Je weet natuurlijk meer dan de gemiddelde persoon over de ontwikkeling van de hersenen op kinder- en puberleeftijd. Neem jij je werk mee naar huis? Zijn er voorbeelden te bedenken bijvoorbeeld in de opvoeding van je kinderen, waarvan je denkt, dat zou ik zonder mijn achtergrondkennis zeker anders hebben gedaan?
Ik neem mijn werk altijd mee naar huis en tegelijkertijd zijn de kinderen ook de beste (en leukste) afleiding van werk gerelateerde zaken. Wat ik vooral merk, is dat ik probeer om de groei-mindset te stimuleren en het belang van oefenen duidelijk te maken. Het is dan wel heel erg grappig toen mijn zoontje onlangs zei “proberen is leren”. Ik denk dat de huidige maatschappij erg gericht is op uitslagen op tests en kinderen die het goed doen krijgen vaak te horen dat ze ‘slim zijn’. Dit impliceert dat het hier gaat om een ‘vast’ gegeven. Het zou bijvoorbeeld kunnen helpen door de feedback meer te richten op het proces ‘ je hebt goed je best gedaan’ of ‘je hebt een goede strategie gebruikt’. In het middelbaar onderwijs zijn veel docenten zich wel bewust van de effecten die mindset heeft op het leervermogen van leerlingen. Dat is goed! Externe factoren spelen een grote rol in het ontwikkelen van mindset.
Waarom moet het brein in bloei volgens jou naar jouw verhaal komen luisteren?
Het is belangrijk om te beseffen dat de ontwikkeling van de hersenen sterk wordt beïnvloed door de omgeving. Vanuit de biologie bezien, volgt de groei van de hersenen wel een patroon. Kinderen hebben heel veel hersenverbindingen, die moeten allemaal worden gefinetuned. De externe invloeden (zoals opvoeding en onderwijs) op deze ontwikkeling zijn echter heel erg groot. Ik hoop dat ik het publiek een kijkje kan geven in mijn eigen onderzoekspraktijk en dat zij na deze avond net iets anders naar hun eigen kinderen of leerlingen kijken (en wellicht ook naar zichzelf, want mindset en feedback spelen ook bij volwassenen nog altijd een rol).
Biografie
Dr. Nienke van Atteveldt is gepromoveerd in de cognitieve neurowetenschappen en is werkzaam geweest bij verschillende buitenlandse topinstituten waaronder Columbia University. Ook heeft zij met haar onderzoek vele prestigieuze beurzen gekregen, waarvan meest recentelijk een ERC Starting Grant (€1,6 miljoen). Nienke is nu werkzaam als onderwijsneurowetenschapper aan de VU in Amsterdam en heeft het boek ‘Kijken in het brein’ geschreven.
Het brein in bloei – donderdag 15 maart @ NEMO
Een duolezing over het ontwikkelende brein samen met Steven Pont (ontwikkelingspsycholoog), gevolgd door een interactieve quiz. De avond wordt gemodereerd door Martijn van Calmthout (wetenschapsjournalist, Volkskrant). Inloop 19:00, Start 19:30.