De Anatomische les
9 mei 2018 Actueel, BiB Public
Op 17 mei wordt er in de bibliotheek van Weesp een interactieve anatomie lesgegeven over de menselijke hersenen. Waar zit ons geheugen? Onze wiskundeknobbel? Welke hersengebieden zijn aangetast bij de ziekte van Alzheimer of Parkinson?
Stichting Brein in Beeld in samenwerking met bibliotheek Gooi en Meer organiseert een avond over de anatomie van de hersenen. Wanneer? Donderdag 17 mei, 19.30uur. Waar? De bibliotheek te Weesp.
Historie Anatomie
In de 17e eeuw schilderde Rembrandt van Rijn “De Anatomische Les van Dr. Deijman”. Een schilderij waarop de hersenen van een ter dood veroordeelde misdadiger zijn blootgelegd. In die tijd was de kennis over de hersenen echter nog zeer beperkt. De anatoom Vesalius (1514 – 1564) had de basis gelegd door het identificeren en zeer gedetailleerd natekenen van verschillende hersenstructuren. Zijn beschrijvingen waren voornamelijk illustratief, de functie van de hersengebieden was nog onbekend. Een eerste stap in de relatie tussen anatomie en functie werd gezet door de filosoof Descartes (1596 – 1650). Hij beschreef het centrale zenuwstelsel als een netwerk van buizen die een gasvormige stroom van ‘dierlijke geesten’ vervoerden. Deze dierlijke geesten bewoog zich tussen het brein en de spieren, waardoor beweging mogelijk was. Een centrale rol was weggelegd voor de pijnappelklier (epifyse), een van de weinige structuren in de hersenen waar er maar één van is (andere structuren zitten gespiegeld in de linker- en rechterhersenhelft). Door deze unieke eigenschap werd de pijnappelklier ook wel de ‘zetel van de ziel’ genoemd.
Pas aan het eind van de 18e eeuw, naar aanleiding van het werk van Galvani (1737 – 1798), begon de verschuiving van ‘dierlijke geesten’ naar elektrische impulsen als aansturing van het lichaam. Flourens (1794 – 1867) was de eerste die liet zien dat specifieke delen van de hersenen verschillende functies hadden. Hij deed dit door delen van hersenen weg te halen bij dieren; het verwijderen van de grote hersenen (cerebrum) leidde tot het verdwijnen van alle zintuigelijke perceptie, motoriek en beoordelingsvermogen. Het verwijderen van de kleine hersenen (cerebellum) resulteerde in een verstoord evenwicht en andere motorische functies. Destructie van de hersenstam (medulla oblongata) werd altijd gevold door de dood.
Maar ook door te kijken naar ziekte kon meer inzicht worden verkregen over de functie van de hersenen. Een nauwkeurigere lokalisatie van functies werd bekend door het werk van Wilder Penfield (1891-1976), een neurochirurg die baanbrekend onderzoek deed bij patiënten met epilepsie. Hij zocht tijdens een hersenoperatie naar de beginlocatie van een epileptische aanval. Dit deed hij door hersengebieden van zijn patiënten te stimuleren met elektrische pinnen (in afwachting tot het een epileptische aanval zou veroorzaken). Een bijkomstigheid van deze methode was dat er veel hersenstructuren gestimuleerd werden. Als reactie op de stimulatie deed de patiënt iets (bewoog een vinger of been) of voelde iets (prikkeling in arm of teen). Zo werden grote gebieden van de hersenen in kaart gebracht, die specifiek waren voor lichamelijk voelen of bewegen.
Het werk van Penfield heeft lang geleid tot het idee van functionele segregatie: een specifiek deel van de hersenen heeft een specifieke functie. Echter met de opkomst van (functionele) MRI aan het eind van de 20e eeuw, blijkt dit beeld wat genuanceerder. Neurowetenschappers van nu zien dat verschillende delen van de hersenen tegelijk actief kunnen worden en samen zorgdragen voor functies zoals geheugen, aandacht en probleemoplossend vermogen.
Geïnteresseerd om meer te leren over de menselijke anatomie en een live anatomie les (schaapshersenen) bij te wonen? Dat kan op donderdag 17 mei. Kaarten kunnen gereserveerd worden via weesp@bibliotheekgooienmeer.nl of 035 – 58 25 488.
Entree € 7,50. Leden van de bibliotheek, BIB en studenten en scholieren betalen € 5,- Kaarten zijn verkrijgbaar aan de balie in Weesp, en kunnen van te voren gereserveerd worden via bovenstaande gegevens.