Wanneer is vergeten niet normaal meer?

20 september 2017 Actueel, BiB Kids, BiB Public

“Mijn opa vergeet steeds meer, heeft hij Alzheimer?”

Mensen worden steeds ouder. Wetenschappers denken dat er nu kinderen worden geboren die wel 120 jaar kunnen worden. Ook al is dit toekomstmuziek, men denkt dat doordat we steeds ouder worden ook de kans op een ouderdomsziekte, zoals de ziekte van Alzheimer, toeneemt. Maar wat is Alzheimer precies? Hoe herken je het? En wat gebeurt er dan precies in het brein? Wetenschappers van Stichting Brein in Beeld krijgen hier regelmatig vragen over, ook van kinderen die een vergeetachtige oma of opa hebben. In dit artikel willen we daar een antwoord op geven.

Door: Simon Bakker en Marie-Anne Zuidhof

Alzheimer, de grootste van de vijftig vergeetziektes De ziekte van Alzheimer is een ‘vergeetziekte’. Mensen met deze ziekte kunnen informatie niet meer goed verwerken. In totaal zijn er wel vijftig verschillende ‘vergeetziektes’. De verzamelnaam voor deze ziektes noemen we dementie. Alzheimer is dus een vorm van dementie. Maar Alzheimer is de meest bekende vorm en komt het vaakst voor.  Eén op de vijf mensen krijgt (een vorm van) dementie. In Nederland hebben ongeveer 270.000 mensen dementie, 200.000 daarvan hebben de ziekte van Alzheimer. De meeste mensen die Alzheimer krijgen, zijn ouder dan zeventig jaar. De kans op deze ziekte neemt toe als mensen ouder worden. Vrouwen krijgen het vaker dan mannen.

Wanneer is vergeten niet normaal meer?  Het meest opvallende kenmerk van Alzheimer is vergeetachtigheid. We vergeten natuurlijk allemaal wel eens iets. Dat is heel normaal. Als je bijvoorbeeld even niet meer weet hoe ‘die zanger van jouw favoriete nummer heet’, dan kom je daar meestal na een paar minuten wel weer op. Maar bij patiënten met de ziekte van Alzheimer is vergeetachtigheid veel erger. Als zij niet meer weten hoe de buurvrouw heet, dan weten ze dat ook echt niet meer en lijkt het erop alsof die informatie ook niet meer terugkomt.  Momenten van vergeetachtigheid komen bij patiënten met Alzheimer steeds vaker voor.  Het lijkt er op dat nieuwe informatie sneller wordt vergeten dan oude informatie. Daarom praten mensen met Alzheimer, in het begin van de ziekte, veel over ‘vroeger’. Als de ziekte langer duurt, zullen ze ook langer opgeslagen herinneringen, geleerde woorden en feiten vergeten.

De drie A’s van Alzheimer

Naast vergeetachtigheid en problemen met dagelijkse handelingen zijn er nog drie kenmerken van Alzheimer; de drie A’s. De eerste A is:

Afasie :  Iemand met Alzheimer kan steeds moeilijker op woorden komen en zegt dan bijvoorbeeld: “Waar is dat ding voor mijn haar?”, als ze een kam bedoelen. Hierdoor kunnen ze steeds moeilijker een gesprek voeren en volgen. Ze stoppen dan met praten omdat ze vergeten wat ze wilden zeggen of herhalen wat ze al eerder zeiden.

Apraxie : Een Alzheimerpatiënt krijgt ook steeds meer moeite met het doen van dagelijkse dingen, die vaak in een bepaalde volgorde moeten gebeuren, zoals het smeren van een boterham of het zetten van een kopje koffie. Dan doen ze bijvoorbeeld de koffie in de koffiepot en alleen water in het filterzakje.

Agnosie :   Bij Alzheimer wordt het steeds lastiger om spullen die je dagelijks gebruikt te herkennen. Patiënten halen dingen door de war en leggen bijvoorbeeld een bril in de magnetron in plaats van een kop soep. Uiteindelijk wordt ook het herkennen van bekenden en familieleden een probleem.

Klein brein met mini-zeepaardje

Gezonde hersenen bestaan uit eiwitten, dat zijn min of meer bouwstenen van het lichaam (deze eiwitten zijn trouwens anders dan de eiwitten die in vlees of eieren zitten). De Duitse psychiater Alois Alzheimer ontdekte dat bij mensen die zeer vergeetachtig zijn een ophoping van een bepaald eiwit in het brein aanwezig is. Dit eiwit heet bèta-amyloïd en nestelt zich tussen hersencellen. Het probleem ontstaat vooral in ‘de mobiele fabriekjes’ die de eiwitten vormen en weer afvoeren; dat gaat bij Alzheimerpatiënten niet goed.

Een andere ontdekking die Alois Alzheimer deed was dat het brein van iemand met Alzheimer veel kleiner wordt. Met een moeilijk woord heet dat atrofie. De hersenen van een gezonde volwassen man wegen bijna 1500 gram en die van iemand met Alzheimer krimpt naar 750 gram. Dat is dus ongeveer de helft minder. Eén van de eerste gebieden waar schade is, en in verhouding veel, is een klein gebiedje in de hersenen met de naam ‘hippocampus’. Dat betekent zeepaardje en daar lijkt het ook een beetje op. De hippocampus zorgt ervoor dat je dingen goed kunt onthouden. Omdat dit bij mensen met de ziekte van Alzheimer zoveel krimpt, vergeten ze dingen sneller.

Test het geheugen van je opa of oma en van jezelf

Op de website alzheimer-nederland.nl staat een geheugentest. Hiermee kan je, door het invullen van vragen, het geheugen van iemand anders of dat van jezelf testen. Dat kan je doen als je zorgen hebt over het geheugen en/of gedrag, want ook dit laatste verandert bij iemand die Alzheimer heeft. Aan het einde van de test krijg je een persoonlijke uitslag met een bijpassende informatiefolder.

Wil jij een held op sokken zijn?

Alois Alzheimer heeft zoveel baanbrekend werk gedaan op het gebied van de ziekte die hij ontdekte, dat de ziekte naar hem is vernoemd. Wereld Alzheimerdag – op 21 september 2017 – staat daar bij stil en vraagt aandacht en geld voor onderzoek naar de ziekte.  Want er is nu nog geen medicijn die mensen met de ziekte van Alzheimer geneest. Wel zijn er medicijnen die het proces een beetje vertragen.

Daarom zijn er ook dit jaar weer #Alzheimer SOCKS te koop die speciaal zijn ontworpen. De opbrengst van de sokken gaat naar Alzheimeronderzoek. Bestel ze op Alzheimersocks.nl

Zie hieronder een filmpje van Brein in Beeld waarin ook meer wordt verteld over Alzheimer: