De hel die ‘verslaving’ heet, is geen zwakte maar een (brein)ziekte
15 mei 2017 Actueel, BiB Public
“Één van de meest indrukwekkende films over verslaving is wel Requiem for a Dream”, zegt verslavingsarts Dr. Loes Terra-Hanck. Op donderdag 18 mei neemt Brein op Beeld het publiek mee in de helse ervaring van heroïneverslaafde Harry die in deze film de hoofdrol speelt. Redacteur van Brein in Beeld, Tessa van Dijk, interviewde Loes Terra-Hanck die het publiek gedurende de avond uitleg geeft over het thema van de film.
Tekst: Tessa van Dijk
De dagelijkse praktijk van een verslavingsarts
“Het was eigenlijk min of meer bij toeval dat ik in de verslavingszorg terecht ben gekomen’”, vertelt Loes Terra-Hanck in een van haar spreekkamers van Jellinek in Amsterdam. “Tijdens mijn co-schappen kwam ik voor het eerst in aanraking met het vak van verslavingsarts. Daar kwamen mijn interesses in neurologie, psychiatrie, interne geneeskunde en psychologie samen.” Die vakgebieden komen nu weer goed van pas in de polikliniek waar ik nu werk, waar patiënten komen omdat ze zelf graag willen stoppen met hun drank en/of drugsmisbruik, maar dat gewoon niet zelfstandig kunnen.”
Seks, drugs en drank belonen je
Eerder werkte ik met dak- en thuislozen, die vaak ook graag van hun verslaving af zouden willen, maar bij deze groep is de situatie een stuk complexer. Niet alleen spelen problemen rondom huisvesting een rol, ook is er vaak geen dag-nacht structuur meer en hebben ze een sociaal netwerk waarin veel gebruik wordt. Dan wordt het heel lastig om te stoppen en dit vol te houden, en moet je vaak eerst kijken hoe je iemands omstandigheden kunt verbeteren. Dit maakt het werk in de verslavingszorg gevarieerd, maar ook omdat er veel middelen zijn waar mensen verslaafd aan kunnen raken. Naast het verlies van controle over middelen, zoals drugs, alcohol of nicotine zijn er ‘gedragsverslavingen’, zoals gok- of gameverslaving. Op het eerste gezicht lijken dit uiteenlopende problemen, maar uiteindelijk draait het bij alle verslavingen om het beloningssysteem in de hersenen. Dat wordt geprikkeld bij bijvoorbeeld het roken van een sigaret. Na verloop van tijd raakt het brein gewend aan deze abnormale toestand en treden ontwenningsverschijnselen op in afwezigheid van ‘de beloning’.
Verslaafde is niet zwak maar ziek
“Het gebrek aan wilskracht is een veelgehoord verwijt aan het adres van chronisch verslaafden, maar die ‘zwakte’ ligt wat genuanceerder”, vertelt Loes. “Verslaving is namelijk een hersenziekte, waarbij veel factoren een rol spelen. Natuurlijk is het een persoonlijke keuze om dat ene biertje te drinken, sigaretje te roken of lijntje te snuiven. Maar wat we vaak zien, is dat dit op een leeftijd gebeurt waarop je nog helemaal niet in staat bent weloverwogen keuzes te maken. Adolescenten in de leeftijd van 15-20 jaar kunnen de consequenties van bepaalde beslissingen nog niet overzien. Daarbij raakt de een eerder verslaafd dan de ander. Dat heeft te maken met individuele kwetsbaarheid van mensen, een samenspel van erfelijke aanleg en omgevingsinvloeden.”
Van gezelligheidsgebruiker tot geïsoleerde einzelgänger
“De gevolgen van een verslaving zijn in vele opzichten desastreus”, vertelt Loes. “Het meest stuitende van een verslavingsziekte vind ik het isolement waarin mensen terecht kunnen komen. Het genotsmiddel wordt zo belangrijk voor ze, dat al het andere in hun leven daarvoor moet wijken. Ook sociale contacten gaan daaronder lijden. Op den duur zit iemand “liever”alleen op de bank te drinken dan bijvoorbeeld met vrienden af te spreken of gaan sporten. Gesprekken leiden immers alleen maar af van waar het verslaafden om gaat, namelijk drinken, roken, slikken of spuiten. Zo raak je snel geïsoleerd.”
Roken één van de ernstigste verslavingen
Mensen realiseren het zich misschien niet altijd, maar nicotine is één van de meest verslavende stoffen. Als rokers nicotine inhaleren, treedt er binnen ongeveer zeven seconden effect in de hersenen op. Er ontstaat een lichte roes. Dit maakt het erg verslavend. Er zijn in verhouding met andere middelen erg veel mensen die roken. Ongeveer een kwart van de mensen rookt weleens en driekwart van die groep rookt zelfs elke dag. Iedereen binnen deze populatie loopt risico op hart-, vaat- en longziekten. Ook kan roken leiden tot stemmingsveranderingen, zoals somberheid. Wat dat betreft is het goed dat roken steeds minder sociaal geaccepteerd is.”
Tekort aan verslavingsartsen
Loes maakt zich hard voor het opleiden van nieuwe verslavingsartsen. Ze is trots dat ze nu drie verslavingsartsen in opleiding onder haar hoede heeft. Dergelijke ontwikkelingen zijn betrekkelijk nieuw, vertelt Loes. Want pas sinds 2008 is er een officiële opleiding tot verslavingsarts. Pas in 2013 werd de verslavingsgeneeskunde erkend als medisch specialisme. In dit opzicht is de verslavingszorg dus aan een opmars bezig.
Wanneer Loes over haar vak praat straalt het enthousiasme van haar af. Het kan niet anders of zij is een bron van inspiratie voor studenten en artsen in opleiding.
Kom naar Brein op Beeld 18/5
Wil je meer weten over de rol van de hersenen bij verslaving? Of heb je een prangende vraag aan dr. Loes Terra-Hanck? Kom dan naar de Brein op Beeld filmavond donderdag 18 mei in NEMO Science Museum Amsterdam.
Kaarten zijn te koop via www.ticketkantoor.nl/shop/bib2017
