Radio Een Vandaag 30 april 2014
30 april 2014 Actueel, BiB Public
Een samenvatting van de onderwerpen die Jeroen Geurts besprak in Radio EenVandaag op 30 april 2014: Veroudering, onderzoek naar witte bloedcellen van oudste Nederlandse vrouw, een nieuw huidmodel en de effecten van strategie van aantekeningen maken op het geheugen.
Veroudering
Veroudering gaat gepaard met algehele fysiologische achteruitgang. Deze aftakeling brengt ook een hoger risico op de ontwikkeling van allerlei aandoeningen met zich mee, zoals bijvoorbeeld de ziekte van Alzheimer, maar ook kanker en diabetes. Om deze redenen wordt er op grote schaal onderzoek gedaan naar veroudering. Wat is veroudering precies? En waarom maakt het ons vatbaarder voor bepaalde aandoeningen? Een probleem met onderzoek doen naar veroudering, is dat de onderzoeker moet ‘wachten’ (en bijhouden) hoe een organisme verouderd. Om dit probleem te verhelpen wordt er onderzoek gedaan met proefdieren, zoals bijvoorbeeld wormen, fruitvliegjes, muizen en ratten. Omdat deze dieren korter leven, kan er in een relatief korte periode onderzoek worden gedaan naar veroudering. Veel van de mechanismen waarvan we nu denken dat ze een rol spelen bij het proces van ouder worden, lijken evolutionair te zijn geconserveerd, waardoor het dus mogelijk is om onderzoek te doen in andere soorten dan de mens. Dierexperimenteel onderzoek kan uiteraard niet zomaar worden uitgevoerd, maar wordt streng gecontroleerd door de Dierexperimentencommissie en moet voldoen aan een aantal belangrijke voorwaarden. Uit onderzoek blijkt dat er een verschillende processen een rol spelen bij veroudering (zie figuur). Zo stapelen zich naarmate we ouder worden steeds meer foutjes op in ons DNA. Ook neemt de schade in onze cellen door zuurstofradicalen toe en raken onze stamcellen uitgeput. Zaak is nu om uit te zoeken waarom deze veranderingen optreden en hoe ze met elkaar samenhangen!
Overzicht van processen die veranderen tijdens veroudering Bron: López-Otín et al, Cell (2013), link
Bronnen
UMC Groningen: ERIBA
Cell: The Hallmarks of Aging
Witte bloedcellen van oudste Nederlandse vrouw onderzocht
Afgelopen week verscheen een studie in Genome Research waarin de witte bloedcellen van Hendrikje van Andel-Schipper werden onderzocht. Hendrikje van Andel-Schipper overleed in 2005 en bereikte de leeftijd van 115.
Men schat dat in mensen alle bloedcellen afkomstig zijn van 10.000-20.000 hematopoetische stamcellen (HSC). Deze stamcellen delen zichzelf om zo weer nieuwe cellen te vormen die zich kunnen differentiëren tot verschillende typen bloedcellen. Zo’n 1300 HSCs genereren actief witte bloedcellen. De onderzoekers van het VU Medisch Centrum vonden dat de bloedcellen van Hendrikje van Andel-Schipper kortere telomeren hadden dan cellen verkregen uit andere weefsels van de proefpersoon (17x korter dan de telomeren verkregen uit het breinweefsel). Telomeren zijn de uiteindes van chromosomen en worden korter bij elke celdeling. Het lijkt daarom dat de bloedcellen zich vaker deelden dan de cellen uit de andere weefsels. Omdat de telomeren van de bloedcellen zo kort zijn, wordt er verwacht dat dit mogelijk komt omdat de andere HSCs al uitgeput waren. Naar schatting bevonden zich ongeveer 450 somatische mutaties in de bloedcellen van Hendrikje van Andel-Schipper. Somatische mutaties zijn mutaties die niet afkomstig zijn van de ouders, maar ontstaan tijdens de ontwikkeling of in latere stadia van het bestaan van een cel. Tenslotte bleek dat 65% van de witte bloedcellen afkomstig was van twee HSCs. Deze studie is bijzonder omdat het de eerste studie is die die somatische mutaties in het bloed van zo’n gezond, oud persoon heeft onderzocht.
Bronnen
Genome Research: Somatic mutations found in the healthy blood compartment of a 115-yr-old woman demonstrate oligoclonal hematopoiesis
NewScientist: Blood of world’s oldest woman hints at limits of life
NU.nl: Bloedstamcellen van oudste Nederlandse vrouw waren uitgeput
Onderzoekers kweken huidlaag
Deze week werd bekend gemaakt dat onderzoekers van King’s College in London in staat zijn gebleken om een huidmodel te kweken. Een van de belangrijkste functies van de huid is dat het een permeabele barrière vormt tussen het organisme en de buitenwereld. Deze barrière is belangrijk voor bijvoorbeeld vocht homeostase, maar ook om te voorkomen dat toxische stoffen ons lichaam binnendringen. De onderzoekers gebruikten embryonale stamcellen en ‘pluripotente’ stamcellen (stamcellen die nog tot bijna alle celtypes kunnen uitgroeien). Ze slaagden erin om volgens een vier-stappen plan keratinocyten te produceren uit deze stamcellen. Keratinocyten zijn belangrijke cellen in de opperhuid. Vanuit deze keratinocyten konden ze uiteindelijk ‘human epidermal equivalents’ (HEEs) genereren, cellen die lijken op de cellen in de humane opperhuid. Deze HEEs vormden een functionele, permeabele barrière; iets wat in eerder onderzoek nog niet was gelukt. Dit model kan mogelijk gebruikt worden om bepaalde huidaandoeningen beter te kunnen bestuderen. Bovendien zou dit huidmodel mogelijk op de lange termijn proefdieronderzoek naar huidaandoeningen kunnen vervangen.
Bronnen
EurekAlert: Skin layer grown from human stem cells could replace animals in drug and cosmetics testing
Cell: 3D In Vitro Model of a Functional Epidermal Permeability Barrier from Human Embryonic Stem Cells and Induced Pluripotent Stem Cells
Handgeschreven notities leiden tot beter inzicht
Het maken van aantekeningen op de laptop is steeds gebruikelijker. Echter, er wordt vaak gesuggereerd dat dit inefficiënter is dan het maken van aantekeningen op papier. Een reden hiervoor is onder andere dat mensen vaak ook met andere dingen op hun computer bezig zijn, naast het bijhouden van notities. Onderzoekers van de universiteit van Princeton wilden daarom weten of er een verschil is in geheugenprestatie wanneer studenten aantekeningen op papier maakten of op de computer. De studenten die met de computer werkten, konden de laptop slechts gebruiken voor het maken van notities, en hadden daarom geen afleiding van andere zaken. Studenten kregen 5 TED-lezingen te zien van iets meer dan 15 minuten. Dit deden ze in een ruimte waar ofwel notitie blokken lagen of computers beschikbaar waren. De studenten mochten notities maken zoals ze dat zelf ook in college zouden doen. Na afloop van de lezingen gingen ze naar een ruimte waar ze een aantal ‘afleidende’ cognitieve taakjes moesten doen. Vervolgens kregen de studenten enkele feitjes-vragen over de lezingen, maar ook begrips-vragen. Beide groepen studenten scoorden even goed op feitjes-vragen, maar studenten die aantekeningen hadden gemaakt met pen en papier scoorden beter op inzichtvragen. Tenslotte werd een groep studenten ook pas na een week getest. Een deel van deze studenten mocht tien minuten van tevoren nog even de aantekeningen die ze de week ervoor hadden gemaakt doornemen. Studenten die aantekeningen hadden gemaakt met de hand en daarna nog de mogelijkheid kregen om ze door te nemen deden het beter dan alle andere groepen.
Bronnen
Psychological Science: The Pen Is Mightier Than the Keyboard
Scientas: Aantekeningen maken met pen of laptop? Wie slim is klimt in de pen!