Fascinatie voor het geheugen – Een interview met Ysbrand van der Werf
14 april 2017 Actueel, BiB Public
Brein op Beeld start met een nieuwe filmreeks op donderdag 20 april. De eerste film in het drieluik is Memento. Een film die zich afspeelt rondom misschien wel ons meest kostbare bezit, het geheugen. Dr. Ysbrand van der Werf van de afdeling Anatomie en Neurowetenschappen van VUmc is een expert op het gebied van geheugen en zal het publiek vertellen op welke opmerkelijke bevindingen in het geheugenonderzoek deze film is gebaseerd. Ik heb het geluk dat ik in zijn volle agenda een gaatje heb gevonden waarin ik hem spreek over de fascinerende aspecten van ons geheugen en de angst voor geheugenverlies.
Door Hanneke Hulst, neurowetenschapper
Als ik in de gang van Ysbrands werkplek loop, zie ik nog net ‘een bos donkere krullen’ de hoek omgaan. Ysbrand heeft zojuist college gegeven over slaap, een andere expertise van hem waar hij onlangs een boek over heeft geschreven [Iedereen slaapt, Uitgeverij Athenaeum]. Ook al lijken slaap en geheugen op het eerste gezicht twee heel andere processen, ons geheugen is enorm afhankelijk van (goede) slaap. In zijn onderzoek heeft Ysbrand deze twee expertises dan ook regelmatig met elkaar gecombineerd.
“Als ik zeg geheugen, wat zeg jij dan?” vroeg ik Ysbrand. Met een twinkeling in zijn grote blauwe ogen benoemt hij waarom het geheugen voor hem zo intrigerend en bijzonder is. “Ons geheugen zit vol met tegenstellingen. Het geheugen kan bijvoorbeeld moeiteloos door de tijd reizen en zaken van vroeger kunnen haarscherp voor de geest worden gehaald. Het herkent patronen door de tijd. Het vormt een solide basis. Aan de andere kant is het geheugen heel flexibel en kan het zich ook makkelijk aanpassen. Het naast elkaar bestaan van het stabiele en het flexibele, dat is reuze interessant als onderzoeker”.
Er zijn meer tegenstellingen. “De inhoud van het geheugen is bij uitstek uniek en persoonlijk”. Wat Ysbrand daarnaast ook vertelt, is dat hoe het geheugen werkt (geheugenprocessen) juist heel erg hetzelfde is tussen mensen. Kortweg: wélke gebeurtenis je onthoudt is persoonlijk, maar hoe datgene in je geheugen terecht komt, volgt de wetten van een algemeen geheugenproces.
Als je het geheugen onderzoekt, kom je trouwens voor nog meer uitdagende vraagstukken te staan, vertelt Ysbrand. Hij doelt hierbij op wat er met jou als persoon gebeurt als je je geheugen kwijtraakt of je geheugen verliest. Hoe tast dat je bewustzijn aan? Ik vraag hem of het andersom bekeken ook niet zo is dat je geheugen en de herinneringen die je hebt, maakt wie je bent en zorgt voor identiteit? Het geheugen bekeken vanuit een neurowetenschappelijk oogpunt voert ons uiteindelijk naar meer filosofische vraagstukken. Een aspect waar wij allebei nog eindeloos over kunnen doorpraten.
Maar ik heb nog een laatste prangende vraag aan Ysbrand: “Als kind was ik enorm bang om dingen te vergeten. Angstvallig hield ik alles bij in dagboeken en vakantieboeken om mezelf er maar van te overtuigen dat ik het op deze manier zeker niet kon vergeten. Ben je zelf weleens bang dat je geheugenverlies zult krijgen? En doe je speciale dingen om dit geheugenverlies preventief tegen te gaan?’’ vraag ik hem. “Bang? Ja misschien wel, maar buiten de ‘gewone’ zaken als gezond leven, voldoende slaap en beperkt alcohol gebruiken doe ik geloof ik niets anders”. Hij kijkt bedenkelijk en dan volgt nog een tweede stukje antwoord “Of toch misschien wel… als ik op de fiets zit, moet ik van mezelf drie nummerborden onthouden en deze vervolgens achterstevoren weer opnoemen. Als een soort van geheugenspelletje…”.
Ons geheugen. Vol tegenstellingen en zo enorm belangrijk in ons bestaan. Our precious. Wil je er meer over horen? Of heb je vragen voor Ysbrand? Kom dan donderdag naar Brein op Beeld!
————————————————————————————————————————————–
Naast de lezing en de film is er tevens een hersenmarkt opgesteld in de foyer. Hier kunt in gesprek treden met jonge onderzoekers die van alles vertellen over de hersenanatomie, microscopie en neuropsychologie van het geheugen.
In deze voorjaarsreeks van Brein op Beeld zullen tevens de film Requiem for a dream [18 mei, spreker Loes Terra-Hanck] en Das experiment [15 juni, spreker Paul van Lange] worden vertoond. Kaarten kunt u kopen via: www.ticketkantoor.nl/shop/bib2017